ارتوپدی چیست؟ ارتوپدی یکی از زمینه‌های تخصصی پزشکی است که به بررسی ساختار حرکتی، اسکلتی و عضلانی بدن انسان می‌پردازد و شامل تمام بافت‌ها و سیستم‌‌های دخیل در حفظ وضعیت بدن اعم از اعصاب، تاندون، لیگامان، عضلات و استخوان‌ها می‌شود. به معنای ساده‌تر، ارتوپدی علم شناخت وضعیت صحیح انسان در موقعیت‌های مختلف اعم از ایستایی و حرکتی است.
بیماری‌های ارتوپدی چیست؟
هر نوع مغایرت با وضعیت نرمال بدن انسان را می‌توان جزو بیماری‌های ارتوپدی به‌حساب آورد. این مشکلات گاهی با اصلاح وضعیت بدن و ورزش‌های اصلاحی برطرف می‌شود. اکثر مشکلات عضلانی از این نوع هستند. در موارد حادتر، یعنی زمانی که مغایرت شدید باشد و یا بسیاری از بیماری‌های مادرزادی که به درمان‌های اولیه مقاوم هستند، پزشک به‌ناچار مجبور به استفاده از روش‌های جراحی است.
انواع مشکلات و بیماری‌های ارتوپدی کدام‌اند؟
اغلب افراد ارتوپدی را صرفاً مربوط به استخوان می‌دانند ولی به‌طورکلی مشکلات ارتوپدی را بسته به بافت دچار آسیب، می‌توان به 3 دسته‌ی کلی تقسیم کرد:
- بیماری‌های استخوان
- بیماری و آسیب‌های مفاصل
- اختلالات ماهیچه‌ای
مشکلات استخوان در ارتوپدی چیست؟
بیماری‌های مربوط به استخوان شامل شکستگی کامل یا بخشی از استخوان، کاهش تراکم استخوانی و پوکی استخوان و نیز رشد غیرعادی استخوان‌هاست که می‌تواند مادرزادی بوده و یا در اثر موقعیت نامناسب بدن و یا تغییرات هورمونی ایجاد شود.
شکستگی
شکستگی‌ها جزو رایج‌ترین مشکلاتی هستند که در حوادثی نظیر تصادفات ممکن است روی دهند، هرچند این مشکل برای هرکسی می‌تواند اتفاق بیافتد اما پارامترهایی نظیر سن، جنسیت و BMD نقش تعیین‌کننده‌ای در احتمال وقوع، شدت و حتی ترمیم بافت دارند. به منظور حفظ موقعیت و ثابت نگه‌داشتن عضو تا زمان بهبودی، از روش‌های گچ‌گرفتن و آتل استفاده می‌شود.
نمونه شکستگی پا
BMD چیست؟
BMD فرم خلاصه‌شده‌ی Bone Mineral Density به معنای چگالی و تراکم مواد معدنی استخوان است. برای اینکه BMD را تعریف کنیم ابتدا لازم است کمی درباره‌ی بافت استخوانی بدانیم. همان‌طور که احتمالاً می‌دانید استخوان یک بافت منسجم و چگال نیست، زیرا در غیر این صورت بسیار سنگین شده و نیرویی که به مفاصل پایین‌تر از خودش وارد می‌آورد بسیار زیاد می‌شد که آسیب‌زا است؛ درنتیجه طراحی استخوان به شکل یک ساختار شبکه مانند از مواد معدنی است که بر زمینه‌ای از مواد آلی قرارگرفته است. BMD درواقع حاصل تقسیم جرمی این مواد بر حجم استخوان است که برای هر فرد و نیز هر استخوان متفاوت است. این مقدار ثابت نیست و با افزایش سن کمتر می‌شود که به معنای آسیب‌پذیرتر شدن استخوان است. در زنان و پس از رسیدن به سن یائسگی این مقدار به‌سرعت کاهش می‌یابد. این بدین معناست که در زنان و پس از قطع چرخه‌ی عادت ماهیانه، ریسک شکستگی‌های استخوانی به طرز قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
پوکی استخوان
کاهش چگالی استخوان درنهایت منجر به بیماری پوکی استخوان می‌شود که در موارد حاد آن، استخوان حتی بدون ضربه و در اثر نیروی ناشی از وزن خود بیمار نیز دچار شکستگی می‌شود. شکستگی‌هایی که به دنبال بیماری پوکی استخوان روی می‌دهد، بیشتر در استخوان‌های اندام تحتانی که وظیفه‌ی تحمل نیرو را بر عهده دارند رخ می‌دهد و بیمار را دچار مشکلات بسیاری می‌کند.
آبشار شکستگی مهره‌ها
این شکستگی‌ها در ستون فقرات منجر به پدیده‌ای به نام آبشار شکستگی مهره‌ها می‌شود که در آن آسیب یک مهره، زمینه بروز شکستگی در مهره‌های مجاور را فراهم می‌کند و به همین ترتیب تعداد زیادی از مهره‌ها دچار شکستگی می‌شود. علت این پدیده تغییر در نحوه بارگذاری و توزیع تنش در مهره آسیب‌دیده است که به دلیل برهم خوردن نظم ساختار ستون فقرات به دیگر مهره‌ها نیز اثر می‌گذارد.
مشکلات و بیماری‌های مفاصل در ارتوپدی چیست؟
بیماری‌های مفاصل، دایره گسترده‌تری از بافت‌ها را در برمی‌گیرد و شامل همه‌ی عضلات، تاندون‌ها، استخوان و اعصابی است که در حفظ پایداری و ثبات مفصل دخیل هستند. زانو، به دلیل اینکه به‌طور ذاتی پایداری کمتری از دیگر مفاصل دارد، دچار بیشترین آسیب می‌شود. بعد از زانو، شانه، مچ پا، لگن و مفاصل بین مهره‌ای در ستون فقرات، جزو آسیب‌پذیرترین مفاصل در بدن هستند.
دررفتگی مفصل
دررفتگی‌های مفاصل عموماً به‌راحتی قابل‌درمان هستند، اما در مواردی که بافت همراه دچار آسیب جدی شود و یا زمانی که این دررفتگی‌ها به‌دفعات تکرار شوند، نیاز به استفاده از تجهیزات جانبی است که از مفصل حمایت کند. این وسایل کمکی اگر به‌صورت پوشیدنی و قابل جدا شدن باشند ارتز نامیده می‌شوند. کمربندهای طبی و مچ‌بندها، معروف‌ترین ارتز‌های ارتوپدی هستند که هرروزه توسط پزشکان برای بسیاری از بیماران تجویز می‌شود.
مشکلات و بیماری‌های عضلانی در ارتوپدی
مشکلات عضلانی در دسته‌بندی‌های ارتوپدی درواقع مجموعه‌ای از مشکلات عصبی و عضلانی است که مربوط به گرفتگی‌ها و عدم توانایی در برخی حرکات است که با انجام یک سری ورزش‌های اصلاحی و دوره‌های فیزیوتراپی و توان‌بخشی قابل‌درمان هستند، هرچند در موارد حادتر که مشکلات عصبی نیز دخیل هستند، نیاز به درمان‌های جدی‌تر دارویی و یا حتی جراحی است.
هشدار جدی!
چنانچه آسیب‌های عصبی به‌گونه‌ای باشند که اعصاب از بین رفته و یا قابل‌ترمیم نباشند، بافت توانایی حرکت خود را برای همیشه از دست می‌دهد، بنابراین در صورت بروز مشکلاتی این‌چنین، ضروری است که قبل از هر اقدامی با پزشک متخصص و مورد تأیید مشورت کرده و از درمان‌های خودسرانه پرهیز شود.
درمان‌های ارتوپدی چیست؟
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به مجموعه‌ای از درمان‌ها گفته می‌شود که برای توان‌بخشی بیمار انجام‌شده و در آن طیف وسیعی از وسایل و تجهیزات مکانیکی، الکتریکی و مغناطیسی به کار می‌رود. این ابزار توسط خود بیمار، به کمک همراه بیمار و یا متخصص فیزیوتراپی استفاده می‌شوند.
درمان ارتوپدی
حرکات اصلاحی
مجموعه‌ای از حرکات ورزشی ساده است که برای اصلاح ناهنجاری و عدم تعادل در افراد به کار می‌رود. در این درمان، تمرکز اصلی بر تقویت عضلاتی است که ضعف آن‌ها سبب انتقال نیروی اضافه بر مفاصل و استخوان‌ها شده و علاوه بر ایجاد درد و سایش مفصل، حرکات طبیعی بدن را مختل می‌کند. درواقع می‌توان حرکات اصلاحی را زیرشاخه‌ای از فیزیوتراپی نیز به‌حساب آورد.
حرکات اصلاحی ارتوپدی
استفاده از ارتز یا بریس
ارتز یک وسیله خارجی است که باهدف کمک به بهبود عملکرد و حفظ وضعیت یک اندام استفاده می‌شود. عینک، کفش و کفی‌های طبی، مچ‌بند، زانوبند و کمربندهای طبی، نمونه‌هایی از ارتز‌ها هستند.
روش‌های جراحی
زمانی که سایر درمان‌ها پاسخگو نباشد ناچار به استفاده از روش‌های جراحی هستیم. جراحی‌ها با هدف ترمیم، جایگزینی و یا حتی حذف بافت آسیب‌دیده و دردناک انجام می‌گیرد! عمل تعویض مفصل زانو یکی از این روش‌ها است که در آن یک بخش و یا تمام مفصل و بافت نرم متصل به آن برداشته‌شده و با ایمپلنت جایگزین می‌شود.
نمونه تعویض مفصل زانو
جمع‌بندی
ارتوپدی، علم مطالعه و شناخت وضعیت صحیح ساختار بدن انسان در موقعیت‌های مختلف است و ارتوپد به پزشک متخصصی گفته می‌شود که وظیفه بررسی پارامترهای مربوطه، برای تشخیص بیماری‌های مربوطه و درمان آن‌ها را دارد. در این مقاله به دسته‌بندی انواع بیماری‌های ارتوپدی و نیز روش‌های درمان آن‌ها پرداخته‌ایم.
